Acts 7

Stephen Sanhedrin kari bibiya nomokete den balam

1Se Priest Supuling mu Stephen isuam, “Den umu nunguningta e?” mam.

2Se Stephen balam, “Aga launuria, aga ait alo, nina aninga den ikialko! Girakala anananga taleng girigir Abraham nu Haran me namakaso, am Mesopotamia bagaram, se tom mu te Kaem Biya Nikitang Ago nukote aratam. 3Ale balam, ‘Nika ali bitar, ka launuria nunga bitar, ale bares ali sor ani ka kausekko mu te namarko,’ mam.

4“Se Abraham Chaldea nunga sor beteram ale Haran namaram bagakaso. Se udagi noko nuet kueram mu Kaem balam se Abraham sor nina te bagasan imi te tairam bagakaso. 5Bare tom mu te Kaem ali biling bo ta Abraham kota ko nunguningkiri iwita me tuam. Bare nu balam, udagi te nu ali mu Abraham kota, se ko taleng girigir arungu nungarukko mam. Tom Abraham kumik kuriang mena bagakaso mu te Kaem den imi nu maonam.
Acts 7:2-8 Abraham: Verses 2-5: Gen 11:31-12:7; 17:8. Verses 6-7: Gen 15:13-14; Exo 3:12. Verse 8: Gen 17:9-11; 21:4.


6“Ale aking iwita balam, ‘Nika kuriang imas, ka taleng girigir mu ali sor bo te namomon yar 400 kari iwareng iwita bagomonko,’ mam. ‘Se ali sor mu ko kariimet ura dungan ko nunga awumon ale nunga bita maguwumonko. 7Bare,’ mam, ‘udagi ani kariimet nika taleng girigir nongote ura dungan betesan mu ko koma ani nunga bita maguwurikko. Asele udagi te nika taleng girigir sor mu betemon ale imi te pelemon taimon ale aninga aip patawomonko.’ 8Ale Kaem Abraham maonam, ‘Analak den nungurman mu ko kausa mu ni kimik guang batoga ko munan te namarko,’ mam. Se Abraham butata beteram, se udagi noko kuriang kari Isaac aratam, se ko tom 8 mu te kumik guang batogam. Se Isaac mu Jacob ko nuet, se Jacob mu kuriang 12 mu nunga nonet, ana Juda motam 12 wore anananga taleng girigir.

Israel alo Egypt namaman bagakasan

9“Se anananga taleng girigir umutang nunga uria Joseph ko nongomang magaram, se Egypt nunga ura dungan kari bagurukko dia gilingiman. Bare Kaem nu ilak bagakaso, 10ale ikup suen biya nu kumik te mu menawukaso. Se tom Joseph Egypt nunga king Pharaoh ilak munakakaso, mu Kaem ikia ningo diram nu tuikaso se te munakakaso. Se Pharaoh noko amilmilakaso, ale balam se nu Egypt nunga kari biya ko aratam, ale Pharaoh ko kawam te mel suen la nu bitarukaso.
Acts 7:9-10 Joseph: Gen 37:11, 28; 39:23; 41:37-44; Psa 105:16-22. Egypt alo nunga kari gira mu nup Pharaoh tuikasan.


11“Se udagi karak biya Egypt se Canaan sor te aratu saparam, se ikup biya nunguningkiri kariimet nunga iram. Se anananga girigir alo na inang ko ninguru tukunang aman. 12Se Jacob Egypt na inang aniso mu ko den ikiam, mu nu ko kuriang anananga girigir alo mu nunga maonam se namaman inang diaman ale karogo taiman. 13Udagi aking Egypt namaman, se tom mu te Joseph nu awiriya mu numi balam. Asele Pharaoh Joseph ko laun ari mu nunga ikiam. 14Se Joseph den beteram, ko nuet ko kariimet suen la arungu tairukko mam. Mu nunga tom 75 kariimet diram. 15Asele Jacob ko kariimet arungu Egypt namaram. Ale umu te baga nu kueram, se anananga girigir alo mu ago kueman. 16Se nunga nungumik guang gikasan ago Canaan sor te, Shechem, manga gogong Abraham Hamor kari arungak manga silver te diaram mu te nunga mutim tugukasan.
Acts 7:11-15 Karak biya aratam se Jacob alo Egypt namaman: Gen 41:54; 42:1-5; 45:1-11; 46:1-7: 49:33.


17“Udagi te den Kaem Abraham ilak nungam mu ko nunguning aratukko tom pingi aram, se tom mu te anananga kariimet Egypt bagakasan mu gue pagam suen biya nunguningkiri. 18Se nama Egypt nunga king bo iru aratam, mu nu Joseph ko dugu duap me ko ikikaso. 19Ale nu anananga girigir alo ninguru nunga bita maguwukaso. Ale balam, nunga kuriang iru bilangara mu watingi nunga warmon se kuemonko mam.
Acts 7:17-19 King bo iru aratam nunga bita maguwukaso: Exo 1:7-8, 10-22.


Kaem Moses te Israel alo nunga saongam

20“Se tom mu te Moses bilangaram. Nu kuriang ningo nunguningkiri. Se ko nuamnuet kawam te sige ilagala suwan ko bitaru se animan. 21Udagi te asele nuna watingi beteman, se Pharaoh ko nanawus arigam tam, ale noko kuriang ko ma balam ale laguwuram. 22Se Moses Egypt nunga ikia munan suen la iki saparam. Ale nu mel betera te, munak te, mu nu sokel ago.
Acts 7:20-29 Moses bilangaram: Exo 2:1-10; Heb 11:23-26. Moses Egypt sor te: Exo 2:11-15, 21-22.


23“Udagi te Moses ko yar 40, se nu namuruk ale ko launuria Israel nungarkukko ikia tam. 24Ale nu namawa Egypt bo Israel bo moa maguwuwaram se arigam, ale sangukko namaram, ale koma ko Egypt kari mu moram se kueram. 25Ale nu ikikaso, noko sikisaki, ko gue suwan mu noko balmon, nu te Kaem anananga sangaru taukko ma balmonko. Bare nuna nu ko uwuta me ikikasan. 26Aking aniram ukiram mu Israel ilagala nunumi moa se animan, se Moses tai nungarkam ale nongomang kutek maukko den nunga maonam, ‘Kari,’ mam, ‘nina launuria pa,’ mam. ‘Anape ko ninimi moawasan a?’

27“Bare kari ko bo moawaram mu Moses ira diruwu saparam, ale balam, ‘Awiri ni anananga bitaru ale nanga tuterko ma balam? 28Ni ekalako Egypt kari bo morem se kueram, bare iwitatala aninga moar se kuerikko e?’ 29Nu uwuta balam se Moses naguram namaram Midian nunga sor te bagakaso. Ale imet tam, se ko kuriang kari ilagala.

30“Se yar 40 namaram, se nu duruk Sinai duap te, ali sor garagarayam mu te bagaram, se engel bo tama tam ningi kaniwara wore iwita kote aratam.
Acts 7:30-35 Moses Sinai duap te: Exo 3:1-10.
31Se arigam ale kuamin yenakaso, se pingi ninguru arigokko namaram. Bare Kari Biya nu maonam, 32‘Nika taleng girigir Abraham se Isaac Jacob nunga Kaem ani.’ Se Moses biririkiram, ale bo ago loaguruk ale arigokko mu nguangakaso.

33“Aking Kari Biya nu maonam, ‘Ka siwik tuagu kutuwurko. Sor ni te sanamiwasam imi kako biya. 34Aninga kariimet Egypt anisan mu nunga bita maguwusan se nia se anisan mu ani arigem ikiem, ale nunga bataguru taikko tai kaperem. Aria, ani ka bitirik se Egypt piler namarko.’

35“Mu kari Moses, ulengkala nuna nu manorman ale balman, ‘Ni awiri nanga bitaru ale nanga tuterko ka balam a?’ ma balman, ale miakasan, borta Kaem beteram se aking nunga kari biya ko baga se Egypt nuguting te nunga bataguru taukko aratam. Engel tam ningi tama kaniwara wore iwita nukote aratam ale maonam.

36“Se Moses nunga giam arungak tai se Egypt ningi, Gagi Diriyam te, se sor garagarayam te, kilek kilek duap duap bita bita arungu geraga lagaram nama yar 40.
Acts 7:36-38 Moses kariimet nunga giam: Exo 7:3; 14:21; Num 14:23; Deut 18:15; Exo 19:3-4; Deut 9:10.
37Moses suwanta borta Israel kariimet nunga maonam, ‘Kaem ani prophet ko aga beteram iwitata, ninga ningi ninga launuria bo tauk ale Prophet ko bitiruk se bagurukko,’ mam. 38Anananga taleng girigir alo sor garagarayam te bagakasan se Moses suwanta borta nongorak bagakaso. Ale duruk Sinai awete engel nu ilak baga se den manaruwakaso. Se Kaem ko den marak sokel ago mu Moses tokaso ale anananga girigir alo nunga manarukaso, se aitak den mu aking ana nangarman.

39“Bare anananga girigir alo Moses kuring karo tumonko me kuakasan. Mena. Nuna miakasan ale Egypt ningi melmasak mu la ko ikia tokasan. 40Ale nuna Aaron manorman, ‘Ni anananga kaem dora sang nunguru se nuna girimon se ana nogowom karonakko,’ maman. ‘Kari Moses Egypt ningi nanga giam nangarak aratam tairam bare aguwaya namaram ana me ko ikisan!’ maman. 41Ale tom mu te nuna nononga kaem kawel bulmakau gotek bo nungurman, ale nup patawu se tama bita tui se animan. Ale nunga mel nuguting te nungurman mu ko ninguru amilmilakasan.
Acts 7:39-41 Kariimet Moses kuring karo tumonko miakasan: Num 14:2-3; Exo 32:1-6.
42Se Kaem buring nungaram, nuna yam worem sige baras nunup patawu se bagomonko, prophet nunga batoga te iwita balman butata:

‘Nina Israel alo, nina yar 40 sor garagarayam te baga se bulmakau sipsip nunga moakasan ale tama bitakasan,
mu ani tama bita aisukasan e? Mena!
43Mu nina Molech ko kuwim kako sel mu patawu gikasan,
ale nenenga kaem Rephan ko baras dora mu patawu gikasan,
ninga kaem kawel nina nunup patowaralko nungurman mu nunga gikasan.
Buta se ani ninga karik se Babylon kiaral ale buring ko namaral ale bagaralko.’
Acts 7:42-43 Amos 5:25-27.

Kaem Israel alo nongorak bagakaso, bare nuna nongomang aora biya

44“Anananga girigir alo sor garagarayam te bagakasan, ale nunga kawam kako sel gimon ago aolak ilumonko mu karogo. Kawam umu te nuna ikikasan mu Kaem nongorak bagoso. Nuna kawam kaloman mu engel Moses kausam se arigam wore ko turantala kalo gilingiman. Kaem uwutatala kalomonko Moses maonam. 45Se udagi anananga taleng girigir alo Joshua supuling bagakaso ko tom te kawam sel mu giman, ale karogo ali sor imi te utu naguman. Ale Kaem sokel nungaram, se sor imi ko kariimet nunga karo gilingiman, ale nunga ali taman. Se kawam sel mu karogo bagaman la nama David ko tom te. 46Kaem David ko amilmilakaso. Se David balam, ‘Ni Jacob ko Kaem, ani ka kawam kalikko,’ mam. 47Bare David ko kuriang Solomon kawam mu kaolam.
Acts 7:44-47 Kawam sel ko den: Exo 25:9; Josh 4:11; 18:1; 23:9; 2 Sam 7:1-16; 1 Kings 6:1.


48“Bare Kaem Kualala Biya nu kawam kari kaola mu ningi me bagoso. Prophet Kaem kuring tam iwita balam:

49‘Duruk wonong mu aninga daiga kuwim,
se aliti imi mu ani asiwik te bitirikko kuwim.
Se nina kawam koma awuk bore ani kalo aisalko?
Ani kuwim awuk bore te daigek aeman sapirikko?
50Se ani mel suen biya imi me nungem e?’”
Acts 7:49-50 Isaiah 66:1-2.

51Stephen balam, “Nina kariimet nisipiling sisira, nengemang aora biya! Nina Kaem ko den ikialko nedegewa mena! Nina ninga taleng girigir nunga turan, tom suen biya Korang Bur kuring batagorsan! 52Se nenenga taleng girigir alo ko prophet awuk bore sinar taman ale me bita maguwuman a? Mena. Prophet alo Kari Diram Kristus tairukko mu ko den apukasan wore betelatala, nuna suen la nunga moakasan se kua sapaman. Se aitak nina Kari Diram umutang kager kari nuguting te beteman se moman se kueram!
Acts 7:51-53 Nongomang aora biya: Exo 32:9; Mat 23:31.
53Nina Kaem ko Law Den engel nuguting te taman, bare nina me ta karo tuman!”

Nuna Stephen manga te usagaman se kueram

54Nuna den mu ikiman mu Stephen ko ninguru nongomang maga kaparam, se nogore gik gek makaso. 55Bare Stephen Kaem ko Korang Bur ninguru kumik ago terong mam, ale taiti kuali loagaram, ale Kaem ko nikim yawara arigam, ale Jesus Kaem ko kuting sengam mu te sanamiwaram mu ago arigam. 56Ale balam, “Arigalko! Ani duruk wonong kaigam mu ariwasam, ale Kari ko Kuriang noko kuting sengam mu te sanamiwoso mu ariwasam!”

57Umutang te nuna nodogowa baguman, ale biyala niaman aiman ale namaman ilu gilingiman, 58diruwuman ilak aratu wonong buring ko sapaman, ale manga te usagukasan. Kari den atumu Stephen tuiwaman mu nunga guang kututuwu kari kulak bo ko nup Saul mu suwik duap te awu beteman. 59Ale nuna Stephen usaguwakasan, mu Stephen iwita ngatangaram, “Kari Biya Jesus, ni aninga adera toko,” mam. Ale aking bugura kulukuam, ale biyala airam balam, “Kari Biya,” mam, “ni nunga memek imi ko koma me nungaruko,” mam.
Acts 7:59-60 Stephen ko den mu Jesus ko den iwitatala: Luke 23:34.
Nu uwutata balam mu eng kueram.

60

Copyright information for WSK